بحران سکونتگاه‌های غیررسمی؛ ضعف سیاستگذاری و پیامدهای آن
به گزارش پایگاه خبری توسعه تعاون،گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی و وجود بیش از ۲.۷ میلیون بنای ناپایدار در کشور، نمایانگر ضعف سیاستگذاری شهری و برنامه‌ریزی برای مدیریت مهاجرت و توزیع جمعیت است. این معضل، علاوه بر کاهش کیفیت زندگی ساکنان، توان مدیریتی شهرها را تحت فشار قرار داده و به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های اجتماعی و اقتصادی کشور تبدیل شده است.
مهاجرت و نقش آن در حاشیه‌نشینی
یکی از عوامل اصلی گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی، مهاجرت بی‌رویه از روستاها و شهرهای کوچک به کلانشهرهاست. نبود فرصت‌های شغلی و خدمات کافی در مبدا، بسیاری از افراد را به سمت ساخت‌وسازهای غیررسمی در حاشیه شهرها سوق داده است. این پدیده، با ضعف سیاستگذاری در حوزه مسکن و عدم اجرای طرح‌های حمایتی برای اقشار کم‌درآمد، تشدید شده و باعث دشواری در دسترسی این گروه‌ها به مسکن پایدار شده است.
پیامدهای حاشیه‌نشینی بر شهرها
مناطق حاشیه‌نشین با کمبود شدید خدمات اولیه نظیر آب آشامیدنی سالم، برق، گاز و زیرساخت‌های بهداشتی روبه‌رو هستند. این کمبودها، سلامت جسمی و روانی ساکنان را تهدید کرده و زمینه‌ساز آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد، بزهکاری و خشونت شده است. از سوی دیگر، ساخت‌وسازهای غیرمجاز بدون در نظر گرفتن استانداردهای زیست‌محیطی، منجر به تخریب محیط‌زیست و تغییر اکوسیستم شده است.
نقش مدیریت شهری در گسترش بحران
ضعف نظارت بر ساخت‌وسازهای غیرمجاز و عدم اجرای طرح‌های ساماندهی، بر شدت بحران افزوده است. مناطق حاشیه‌نشین به دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب، به کانونی از آسیب‌های اجتماعی و مشکلات زیست‌محیطی تبدیل شده‌اند. در این میان، فساد و زمین‌خواری نیز به گسترش ساخت‌وسازهای غیرمجاز دامن زده است.
راهکارهای پیشنهادی برای حل بحران
برای رفع این بحران، اقدامات زیر ضروری است:
1- ایجاد فرصت‌های شغلی در مناطق روستایی و شهرهای کوچک: این اقدام می‌تواند مهاجرت به کلانشهرها را کاهش دهد.
2- تسهیل دسترسی به مسکن پایدار: ارائه تسهیلات مالی و زمین ارزان برای اقشار کم‌درآمد، بهبود دسترسی این گروه‌ها به مسکن را ممکن می‌کند.
3- توسعه زیرساخت‌ها در مناطق حاشیه‌نشین: تامین خدمات اولیه و بهسازی بافت‌های ناپایدار باید از اولویت‌های مدیریت شهری باشد.
4- تقویت نظارت و اجرای قوانین: جلوگیری از ساخت‌وسازهای غیرمجاز و مقابله با زمین‌خواری از ضروریات است.
اهمیت رویکردی جامع و بلندمدت
کارشناسان تاکید دارند که صرفا برخورد قانونی با ساخت‌وسازهای غیرمجاز کافی نیست. لازم است به عوامل ریشه‌ای این بحران، مانند مسائل اقتصادی و اجتماعی، پرداخته شود. تدوین سیاست‌های جامع شهری، توسعه زیرساخت‌ها، و حمایت از اقشار کم‌درآمد از جمله راهکارهای بلندمدت هستند که می‌توانند به کاهش فشار بر مناطق حاشیه‌نشین و بهبود کیفیت زندگی در این مناطق کمک کنند.
بازآفرینی شهری؛ راهبردی برای حل معضل
به گفته مسئولان بازآفرینی شهری، نوسازی و مقاوم‌سازی بافت‌های فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی باید با مشارکت دولت، شهرداری و بخش خصوصی انجام شود. این اقدامات شامل ارائه مشوق‌های مالی، نظیر تخفیف در هزینه صدور پروانه و طرح‌های حمایتی در قالب نهضت ملی مسکن است./ جهان صنعت
