سقوط درآمد سرانه ایرانی ها به ۱۵ سال پیش

به گزارش پایگاه خبری توسعه تعاون، معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران با استناد به گزارش بانک جهانی، تحولات درآمد ملی سرانه اقتصادها در سال ۲۰۲۲ را منتشر کرد. بر اساس طبقه‌‌بندی سال ۲۰۲۲ بانک جهانی، تعداد ۲۸ کشور در گروه کم درآمد، ۵۴ کشور در گروه با سطح درآمدی متوسط- پایین، ۵۴ کشور در گروه درآمدی متوسط- بالا و ۸۱ کشور در گروه با سطح درآمدی بالا قرار دارند.

این گزارش در ابتدا به این نکته اشاره می‌کند که با پیشرفت یا پسرفت اقتصادها همراه با بهبود یا تنزل سطح رفاه جوامع، آستانه طبقه‌بندی کشورهای جهان در گروه‌های درآمدی گوناگون هم تغییر می‌کند. وفق طبقه‌‌بندی سال ۲۰۲۲ بانک جهانی، در فهرست جدید این بانک، تعداد ۲۸ کشور در گروه کم درآمد، ۵۴ کشور در گروه با سطح درآمدی متوسط- پایین، ۵۴ کشور در گروه درآمدی متوسط- بالا و ۸۱ کشور در گروه با سطح درآمدی بالا قرار دارند.

این ارزیابی نشان می‌دهد، ایران بعد از ۱۵ سال متوالی که در گروه اقتصادهای با درآمد متوسط- بالا قرار داشت، از سال ۲۰۲۰ تنزل موقعیت داده و در فهرست گروه اقتصادهای با سطح درآمدی متوسط- پایین قرار گرفت. بررسی‌ها حکایت از آن دارد که روند تغییر درآمد سرانه ایران با نوساناتی طی سال‌های گذشته همراه بوده و طی سال‌های اخیر نه تنها روند بهبودی نداشته، بلکه تضعیف نیز شده است.

مقایسه وضعیت ایران با اقتصادهایی با موقعیت مشابه در سال ۲۰۰۰ به ویژه اقتصاد رومانی، نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۱ اقتصاد مزبور در گروه اقتصادهای با درآمد بالا قرار گرفته در حالی که ایران در حفظ موقعیت قبلی خود نیز موفق نبوده است.

معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران با اشاره به اینکه اقتصاد رومانی طی سال‌های گذشته پیشرفت خوبی در افزایش تولید ناخالص داخلی داشته، می‌افزاید: در سال ۲۰۰۰ یعنی ۲۲ سال پیش درآمد ملی سرانه رومانی برابر با ۱۷۱۰ دلار بوده است. این رقم ۵۰ دلار کمتر از رقم مشابه برای ایران در سال ۲۰۰۰ است.

بنابراین رومانی در این سال در گروه اقتصادهای با درآمد متوسط رو به پایین قرار داشته است. در سال ۲۰۰۵ اقتصاد رومانی به گروه اقتصادهای با درآمد متوسط رو به بالا می‌پیوندد و در سال ۲۰۱۹ نیز با یک بهبودی دیگر، موقعیت خود را تقویت کرده و به جمع اقتصادهای با درآمد ملی سرانه بالا می‌رسد.

اگرچه به دلیل بروز بحران همه‌گیری کرونا، موقعیت بسیاری از کشورهای جهان در طبقه‌بندی درآمد سرانه، تضعیف می‌شود یا ثابت می‌ماند ولی برخی اقتصادها از جمله رومانی موفق می‌شوند در سال گذشته میلادی مجددا در فهرست گروه اقتصادهای با درآمد بالا جا بگیرند.

در همین بازه زمانی اقتصاد ایران با نوساناتی در موقعیت خود در محدوده اقتصادهای با درآمد متوسط مواجه شده و از سال ۲۰۲۰ با تنزل موقعیت به گروه اقتصادهای با درآمد متوسط رو به پایین ملحق شده است.

چهار کشور منطقه خاورمیانه و همسایه ایران شامل قطر، امارات‌ متحده‌ عربی، عربستان‌ سعودی و کویت وضعیت به مراتب بهتری نسبت به ایران از حیث سرانه درآمد ملی دارند و هر ۴ اقتصاد مزبور در زمره اقتصادهای با درآمد بالا قرار می‌گیرند. کشورهایی مانند عراق، گرجستان، اندونزی و ویتنام هم چنین وضعیتی داشتند. یعنی ۲۰ سال پیش درآمد سرانه آنها از ایران کمتر بود و حالا در وضعیت بسیار بهتری قرار دارند.

اتاق تهران در بیان دلایل این وضعیت می‌نویسد: بروز رکود به ویژه رکودهای تورمی از عوامل تاثیرگذار منفی بر روند رشد درآمد ناخالص ملی سرانه اقتصادهاست که اقتصاد ایران هم به علت نبود رشد اقتصادی مولد توسعه و پیشرفت دستاوردی در زمینه بهبود سطح استانداردهای زندگی جامعه ایرانی نداشته است و علایمی از ارتقای سرانه درآمد ملی ناخالص ایران و کاهش شکاف آن با سایر اقتصادهای مشابه مشاهده نمی‌شود.

تضعیف ارزش پول ملی به همراه افت رشد اقتصادی از جمله عواملی هستند که موجب افت معادل دلاری تولید ناخالص داخلی و به تبع آن تضعیف درآمد ملی سرانه ایران شده است. طی ۳۳ سال گذشته، از سال ۱۹۸۷ الی ۲۰۲۱ کشور ایران به مدت ۲۱ سال در طبقه با سطح درآمد متوسط- پایین و در ۱۴ سال گذشته، در طبقه درآمد متوسط – بالا قرار داشته است.

طی سال‌های ۱۹۸۷ الی ۱۹۸۹ ایران در طبقه متوسط بالای درآمدی قرار داشته که بعد از ۱۹۹۰ به مدت ۱۹ سال با تنزل موقعیت در گروه درآمدی متوسط – پایین و سپس از سال ۲۰۰۹ تا سال ۲۰۱۹ در طبقه درآمدی متوسط – بالا قرار می‌گیرد.

اقتصاد ایران در سال ۲۰۲۰ به دلیل رشد کم تولید ناخالص داخلی همراه با کاهش ارزش ریال، مجددا تنزل موقعیت به طبقه گروه اقتصادهای با درآمد متوسط- پایین داشته که همچنان نیز در این گروه قرار دارد. طبق اطلاعات بانک جهانی در سال ۲۰۲۱ کشور ایران با دارا بودن جمعیت ۸۵ میلیون نفر، رتبه ۱۸ جهان را از حیث جمعیت دارا بود.

در حالی که از لحاظ سرانه درآمد ناخالص ملی به روش اطلس و با رقم ۳۳۷۰ دلار رتبه ۱۳۳ و از حیث سرانه درآمد ناخالص ملی بر اساس برابری قدرت خرید با رقم ۱۵۷۶۰ دلار رتبه ۸۹ را در میان کشورهای جهان به خود اختصاص داده است.