السالوادور اعلام کرده که بیت‌کوین را به واحد پول رسمی‌اش تبدیل می‌کند ; در پایتخت بیت‌کوین دنیا چه می‌گذرد؟
توسعه تعاون:السالوادور در سال ۲۰۱۱ واحد پولی‌اش را کنار گذاشت و دلار آمریکا را به عنوان پول قانونی انتخاب کرد. این روند «دلاریزه‌شدن رسمی» به عنوان تلاش برای اصلاح نظام پولی و پایین آوردن تورم شدید انجام شد.
به گزارش پایگاه خبری توسعه تعاون، نجیب ابوکیله، رئیس‌جمهور السالوادور یک جفت چشم لیزری پیدا کرده است -دستکم عکس پروفایل توئیترش این را می‌گوید.
این چشم‌های لیزری چه معنایی دارد که رئیس‌جمهور یک کشور حاضر شده خودش را اینشکلی نشان دهد؟ کاربران شبکه‌های اجتماعی اگر بخواهند عشق خود را به رمزارزها نشان بدهند از چشم لیزری استفاده می‌کنند؛ و ابوکیله ماه پیش علاوه بر این چشم لیزری، طرحی را به مجلس برد که با تصویب آن السالوادور اولین کشور جهان می‌شود که بیت‌کوین واحد پول رسمی‌اش است.
مجلس السالوادور در روز نهم ژوئن طرح ابوکیله را به رای گذاشت و آن را تصوب کرد. این قانون از ماه سپتامبر اجرایی خواهد شد.
گروهی از طرفداران بیت‌کوین این کار ابوکیله را قدمی دیگر به سمت پذیرش گسترده‌تر رمزارزها قلمداد می‌کنند. اما تغییرات شدید در ارزش بازار بیت‌کوین از روز اعلام طرح ابوکیله، باعث می‌شود به دیده تردید به آن نگاه کنیم.
منتقدان می‌گویند فقط طی یک هفته بعد از خبر السالوادور، ارزش بیت‌کوین به حداکثر ۳۸ هزار دلار و حداقل ۳۱ هزار دلار رسیده است. نکته اینجاست که ماه پیش از آن بیت‌کوین حتی به ۵۸ هزار دلار هم رسیده بود. چنین بالا و پایین شدن شدیدی در ارزش واحد پول، چیزی نیست که هیچ حکومتی بتواند تحمل کند. مردم برای زندگی روزانه نیاز دارند که به ارزش واحد پولی کشورشان اطمینان داشته باشند و بیت‌کوین فعلا چنین اطمینانی را نمی‌دهد. از دید مخالفان، بیت‌کوین در حال حاضر فقط به درد سرمایه‌گذاری پرریسک یا حواله پول با هدف دور زدن سیستم بانکی می‌خورد.
پس هدف ابوکیله از رسمی کردن بیت‌کوین در این کشور کوچک آمریکای مرکزی (با ۶.۵ میلیون جمعیت و تولید ناخالص داخلی پنج صدم درصد GDP جهانی) چه بوده است؟
قبل از آنکه به علل اصلی اقدام السالوادور برسیم بگذارید روشن کنم واحد پول رسمی شدن بیت‌کوین یعنی چه؟ استفاده از بیت‌کوین همین حالا هم در السالوادور قانونی است، همانطور که در اکثر کشورها قانونی است. اگر بخواهید چیزی را با بیت‌کوین بخرید و فروشنده مشکلی نداشته باشد، دولت هم مشکلی ایجاد نخواهد کرد.
اما وقتی بیت‌کوین واحد پول قانونی می‌شود، یعنی فروشنده «باید» آن را بپذیرد. طبق قانون جدید «هر کارگزار اقتصادی در ازای کالا یا خدماتش باید بیت‌کوین را به عنوان دریافتی قبول کند.»
البته السالوادور در این راه تنها نیست. تاکنون چندین کشور بیت‌کوین را به عنوان واحد پول رسمی خود اعلام کرده‌اند. اکثر اینها البته کشورهای بسیار کوچکی‌اند -مثل آندورا و جمهوری نائورو- که یا واحد پولی مخصوص به خودشان ندارند یا از واحدهای پولی مشترک مثل یورو استفاده می‌کنند.
السالوادور در سال ۲۰۱۱ واحد پولی‌اش کولون (برگرفته از نام کریستف کلمب) را کنار گذاشت و دلار آمریکا را به عنوان پول قانونی‌اش انتخاب کرد. روند «دلاریزه‌شدن رسمی» به عنوان تلاش برای اصلاح نظام پولی و پایین آوردن تورم شدید انجام شد، به خصوص اینکه آمریکا مهم‌ترین شریک تجاری السالوادور است.
پس می‌شود گفت السالوادور با پذیرفتن بیت‌کوین به عنوان دومین واحد پول رسمی‌اش در مقایسه با دیگر کشورها چیز کمتری برای از دست دادن دارد. دولت السالوادور از چاپ و انتشار پول درآمدی ندارد. فراموش نکنید چاپ اسکناس برای دولت‌ها کاری سودآور است چرا که هزینه تولید آن از ارزش آن بسیار بالاتر است.
اما داشتن دو واحد پول رسمی اوضاع را پیچیده می‌کند، به خصوص که ارزش یکی از این واحدهای پولی به صورت ساعتی به شدت بالا و پایین می‌رود.
به این بخش از قانون جدید دقت کنید که می‌گوید «تمام تعهدات مالی که پیش از این با دلار انجام شده از زمان تصویب قانون می‌تواند با بیت‌کوین انجام شود.» حتی همین هم گیج‌کننده است: ارزش بیت‌کوین به صورت دقیقه‌ای و ثانیه‌ای تغییر می‌کند: چه کسی باید میزان و زمان تبدیل دلار به بیت‌کوین را حساب کند؟ و ارزش بیت‌کوین در زمانی که فرد پول را قرض گرفته باید حساب شود یا در زمانی که دارد بدهی‌اش را پرداخت می‌کند؟
تفاوت میان آن دو زمان حتی اگر چند روز هم باشد به شدت بالاست (مثلا طی یک هفته ارزش بیت‌کوین ۷ هزار دلار بالا و پایین شد). ضمنا اگر منتظر باشید که ارزش بیت‌کوین بالا برود چرا اصلا بخواهید با آن چیز بخرید؟ چرا صبر نکنید؟ اگر طبق تحلیلتان ارزش بیت‌کوین قرار است پایین بیاید چرا باید آن را در ازای کالا و خدماتتان قبول کنید؟ برای اکثر تبادلات مالی، استفاده از دلار آمریکا کاملا عاقلانه‌تر نیست؟
پس میتوان گفت که استفاده از بیت‌کوین به عنوان واحد پول رسمی می‌تواند اقتصاد کشورها را بی‌ثبات‌تر کند.
سرمایه‌گذاری با بیت‌کوین؟
اگر السالوادور یک رمزارز باثبات (stablecoin) مثل تتر را به عنوان واحد پول رسمی انتخاب می‌کرد البته اوضاع ساده‌تر می‌شد (نوسانات رایج در بازار رمزارزها تأثیری روی تتر ندارد و ارزش آن عموما همواره برابر با یک دلار است).
البته در صورت پذیرش تتر، ماجرا به اندازه پذیرش بیت‌کوین برای رسانه‌ها جذاب نمی‌شد. ضمنا نجیب ابوکیله دلیل دیگری برای حرکت خود اعلام کرده که اینیکی هم با تتر شدنی نیست. ابوکیله در ششم ژوئن در توئیتی نوشت: «ارزش بازار بیت‌کوین بالغ بر ۶۸۰ میلیارد دلار است و اگر فقط یک درصد آن در السالوادور سرمایه‌گذاری شود، می‌تواند تولید ناخالص داخلی ما را تا ۲۵ درصد افزایش دهد.»
این استدلال تنها «تحلیلی» است که از ابوکیله درباره پذیرش بیت‌کوین شنیده‌ایم و سردرگم به نظر می‌رسد. ارزش بازار (Market capitalisation) عموما به ارزش شرکت حاضر در بازار بورس اطلاق می‌شود: این رقم از تعداد سهام شرکت ضربدر ارزش هر سهم در آن روز به دست می‌آید. آن ارزش بازار ۶۸۰ میلیارد دلاری بیت‌کوین که ابوکیله می‌گوید از بهای هر بیت‌کوین ضربدر تعداد بیت‌کوین‌هایی است که تا حالا استخراج شده است (برای مقایسه ارزش بازار ۶۳ میلیارد تتر موجود به همین صورت ۶۳ میلیارد دلار آمریکاست).
اما یک جای این معادله می‌لنگد: اینکه فرض کنیم ارزش کل بازار بیت‌کوین برابر با پولی است که صاحبان بیت‌کوین در سراسر دنیا می‌خواهند جایی سرمایه‌گذاری کنند. در واقع در موارد اندکی مردم بیت‌کوین می‌خرند تا روی چیزهای دیگر سرمایه‌گذاری کنند. در اصل مردم بیت‌کوین می‌خرند تا روی بیت‌کوین سرمایه‌گذاری کنند. بیت‌کوین خود سرمایه‌گذاری آنهاست. نه صندوق‌های سرمایه‌گذاری و نه مردم عادی صاحب بیت‌کوین قرار نیست بیت‌کوین‌های خود را به السالوادور ببرند. اصلا چرا باید این کار را بکنند؟ در السالوادور با بیت‌کوین خود زمین بخرند یا همبرگر؟ کدام زمین است که می‌تواند به اندازه بیت‌کوین سرمایه‌گذاری پرسودی باشد؟
خارجی‌های بیت‌کوین‌دار شروع کنند به خریدن زمین‌های السالوادور. نکته اینجاست که سرمایه‌گذاری خارجی بخشی از تولید ناخالص داخلی (GDP) محسوب نمی‌شود. خرید زمین به کمک بیت‌کوین فقط قیمت زمین در این کشور را بالا می‌برد نه اینکه لزوما باعث بالا رفتن GDP شود. عموما افزایش سرمایه‌گذاری خارجی در زیرساخت‌ها و کسب و کارهای تازه باعث افزایش ظرفیت تولید و نهایتا GDP خواهد شد. اینکه بیت‌کوین‌بازهای جهان بخواهند روی زیرساخت‌های السالوادور سرمایه‌گذاری کنند بعیدتر از بعید است.
حواله با بیت‌کوین؟
دلیل دومی که ابوکیله برای پذیرش بیت‌کوین آورده این است: «بیت‌کوین ۱۰ میلیون مشتری احتمالی جدید خواهد داشت و حواله بیت‌کوینی به سرعت بهترین راه برای حواله آن ۶ میلیارد دلاری است که ما در سال برای هم ارسال می‌کنیم.» منظور ابوکیله از ۱۰ میلیون نفر ظاهرا ۶.۵ میلیون نفر جمعیت السالوادور و ۳.۵ میلیون السالوادوری خارج از کشور است که تعداد زیادی از آنها برای کمک به خانواده‌هایشان به طور مرتب پول به السالوادور می‌فرستند. در سال ۲۰۲۰ میزان این حواله‌ها ۵.۹ میلیارد دلار بود، چیزی حدود ۲۳ درصد تولید ناخالص داخلی السالوادور.
اگرچه هر رمز‌ارزی مثل بیت‌کوین می‌تواند با کمترین هزینه (در مقایسه با بانک‌ها) ابزار حواله از خارج از کشور شود، السالوادور اینجا هم با مشکلی جدی روبهروست. السالوادور کشوری فقیر است و آمار استفاده از اینترنت در آن جزو پایین‌ترین‌ها در قاره آمریکاست. طبق اعلام بانک جهانی در سال ۲۰۱۷ فقط ۳۳ درصد مردم این کشور به اینترت دسترسی داشتند. حالا حساب کنید چند درصد کشاورزان، فروشندگان دوره‌گرد و مغازه‌داران کوچک تجهیزات انجام معاملات رمزارز را دارند؟
پاسخ به این سوال سخت نیست. به همین خاطر است که می‌گویم دلار آمریکا همچنان واحد پول اصلی السالوادور باقی خواهد ماند و مزایای استفاده از بیت‌کوین به عنوان واحد پول رسمی اصلا مشخص نیست. ضمنا این خطر وجود دارد که قانونی شدن بیت‌کوین به آسان شدن فرار مالیاتی و معاملات بازار سیاه کمک کند. آیا بیت‌کوین راه دیگری پیش روی السالوادور می‌گذارد؟ تردید داریم.
