به گزارش پایگاه خبری توسعه تعاون، آن‌طور که رجب طیب اردوغان رییس‌جمهور ترکیه اعلام کرده است ترکمنستان می‌تواند به زودی صادرات گاز طبیعی به ترکیه و سپس اروپا را از طریق پروژه خط لوله گاز طبیعی «ترانس آناتولی» (TANAP) آغاز کند و به این ترتیب ترکیه جای ایران را گرفت.
ترکیه چگونه به هاب گاز منطقه‌ای تبدیل شد؟
هاب منطقه‌ای شدن گاز برای ترکیه اگرچه یک طرح قدیمی است اما زمانی جدی‌تر شد که روسیه به اوکراین حمله کرد و نقشه انرژی اروپا و خاورمیانه به دنبال آن تغییر کرد. پیشنهاد اولیه را ولادیمیر پوتین رییس‌جمهوری روسیه مطرح کرد و به دنبال آن ترکیه آن را با جدیت پیگیری کرد.
ماهیت پروژه این است که پس از توقف خطوط لوله نورد استریم-۱ و نورد استریم-۲ قرار بود که جریان گاز روسیه از جهت شمال غربی به سمت جنوب هدایت کند. همزمان ترکیه اعلام کرد که یک پلت‌فرم الکترونیکی برای هماهنگی قیمت‌ها براساس شرایط بازار جهانی و متعاقب آن تجارت گاز به مصرف‌کنندگان (عمدتا اروپایی‌ها) بدون اختلاف‌نظر سیاسی ایجاد خواهد کرد. هرچند روس‌ها در طرح‌های اینچنینی همیشه جانب احتیاط را رعایت کرده و طرح‌ها را به مرور زمان وصل می‌کنند اما ترک‌ها بیکار ننشستند. آنها طرح‌های دیگری را همزمان پیش بردند تا این هاب منطقه‌ای شدن برای ترکیه سریع‌تر اتفاق بیفتد.
یکی از این طرح‌ها انتقال گاز ترکمنستان از طریق ترکیه به اروپاست که امروز به ثمر نشسته است. پس از حمله نظامی مسکو به اوکراین و افت شدید صادرات گاز روسیه به اتحادیه اروپا از طریق خط لوله برای یک مسیر صادرات گاز خود به اروپا رقابت می‌کند.
ترکمنستان سرگرم مذاکره برای صادرات گاز به ترکیه و بازارهای جهانی از طریق قراردادهای سوآپ با تمرکز بر تامین برق افغانستان بوده است.
آلپ‌ارسلان بایراکتار، وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه به دنبال راه‌اندازی این طرح گفت: ترکمنستان و ترکیه در مارس امسال برای انتقال گاز طبیعی ترکمنستان از طریق جمهوری آذربایجان و گرجستان به ترکیه و سپس به بازار اروپا به توافق رسیدند.
طبق گزارش خبرگزاری آنادولو، رجب طیب اردوغان رییس‌جمهور ترکیه در سخنرانی خود در یک رویداد صنعت نفت و گاز در باکوی آذربایجان اظهار کرد: همکاری طولانی‌مدت ما که در راس آن، سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی مانند خط لوله باکو-تفلیس-جیهان، خطوط لوله باکو-تفلیس-ارزروم و خط لوله گاز طبیعی ترانس آناتولی قرار دارد، نه‌تنها به نفع ترکیه و جمهوری آذربایجان بوده، بلکه به امنیت انرژی منطقه و اروپا کمک‌های قابل‌توجهی کرده است.
پروژه خط لوله گاز طبیعی «ترانس آناتولی»، مهم‌ترین بخش «کریدور گاز» است که به خط لوله «قفقاز جنوبی» (SCP) و خط لوله «ترانس آدریاتیک» (TAP) متصل می‌شود. این خط لوله می‌تواند ادعا کند طولانی‌ترین خط لوله گاز طبیعی بوده و بیشترین قطر را در ترکیه، خاورمیانه و اروپا دارد و برای انتقال گاز طبیعی میدان شاه دنیز جمهوری آذربایجان به ترکیه و سپس به اروپا ساخته شده است.
وزیر انرژی ترکیه اوایل سال میلادی جاری اعلام کرد براساس تفاهمنامه امضا شده در مارس، کشورش قرار است حداکثر دو‌میلیارد مترمکعب گاز ترکمنستان را در مرحله اولیه دریافت کند.
براساس گزارش اویل پرایس، تحلیلگران مرکز مطالعات شرقی (OSW) در لهستان در مارس می‌گویند که ترکیه در درجه اول به گاز ترکمنستان علاقه‌مند است. زیرا باید منابع واردات گاز خود را متنوع کند. این امر به ویژه از این نظر برای آنکارا اهمیت دارد که توانایی تهیه گاز از تامین‌کنندگان مختلف، همراه با کاهش مصرف گاز، این کشور را به هدف خود برای ایجاد یک هاب تجارت گاز نزدیک می‌کند.
ایران باز هم جا ماند
با راه‌اندازی طرح انتقال گاز ترکمنستان به اروپا، ترکیه رسما به یک قطب انرژی واقعی برای اروپا تبدیل شده است که از طریق آن گاز و محصولات نفتی به بازار اروپا عرضه می‌شود. گزارش‌ها نشان می‌دهد که صادرات فرآورده‌های نفتی ترکیه به اتحادیه اروپا در سه فصل اول سال ۲۰۲۱، ۳.۷۱ میلیون تن بود که تا سپتامبر ۲۰۲۳ به ۸.۲۴ میلیون تن افزایش یافته است.
طرح هاب منطقه‌ای شدن ایران در گاز با داشتن دومین ذخایر گازی دنیا، مدت‌ها بود که در برنامه‌های بالادستی مطرح شده بود با این حال هم مساله تحریم‌ها و هم جدی نگرفتن این موضوع از سوی مقامات مسوول باعث شد که امروز ایران از این طرح جا بماند.
هرچند حرکت‌هایی در گذشته در این مسیر اتفاق افتاد، مثل سوآپ گاز بین ترکمنستان و آذربایجان از طریق ایران به عنوان یک مرحله آزمایشی اما خیلی زود این طرح‌ها به دلایل ضعف دیپلماسی اقتصادی متوقف شدند.
ایران گازی برای صادرات ندارد
جواد نوفرستی کارشناس حوزه انرژی درباره عقب افتادن ایران از تجارت جهانی گاز می‌گوید به طور صادقانه سهم ما در تجارت گاز دنیا زیر دو دهم درصد است و این افتخار نیست که بزرگ‌ترین شبکه گاز را داریم و تمام روستاها گازرسانی شده است.
وی افزود: هدف صادرات گاز در پایان برنامه سوم در سال ۹۳، ۱۰۰میلیون مترمکعب در روز بود. اکنون ۱۰سال از آن زمان گذشته است هنوز همچنان به اندازه ۱۰سال قبل ۹ تا ۱۰میلیون مترمکعب صادرات داریم.
این کارشناس حوزه انرژی گفت: ما اکنون حدود ۳۵تا ۴۰میلیون مترمکعب در روز به ترکیه و عراق صادرات داریم. اگر پاکستان خط لوله صلح را که اکنون به خاطر موضوع جریمه پیگیر دریافت گاز است به نتیجه برساند، آیا ما گازی برای صادرات داریم؟
نوفرستی خاطرنشان کرد: پایداری یعنی اینکه بدانیم گاز منازل، صنایع و صادرات قطع نشود. نه اینکه فقط مازاد گاز را صادر کنیم باید هدف داشته باشیم و اولویت باید صادرات باشد.
وی یادآور شد: زمانی یک مترمکعب گاز را به ترکیه ۴۰ تا ۴۵سنت صادر می‌کردیم و اکنون این رقم حداقل ۲۵سنت است.
