در این یادداشت به بررسی وضعیت تجاری بین ایران و قاره آفریقا در هفت ماهه ابتدایی امسال پرداخته می‌شود.
الف) صادرات ایران به قاره آفریقا
_ صادرات کشور در هفت ماهه اول امسال به قاره آفریقا ۱.۲ میلیون تن کالا به ارزش ۴۳۴ میلیون دلار به ارزش هر تن ۳۶۲ دلار بوده که این میزان نسبت به مدت مشابه پارسال، ۳۳ درصد در وزن و ۵۳ درصد در ارزش کاهش داشته است.
در واقع نه تنها حجم کالای صادراتی کاهش یافته بلکه ارزش کالای صادراتی نسبت به سال گذشته نیز بیش از پیش نزولی شده است. در واقع پایین‌بودن قدرت خرید کشورهای آفریقایی، کاهش تورم جهانی و همچنین اعمال سیاست‌های کنترل ارزی در ایران، در کاهش ارزش کالاهای صاداتی کشور نقش اصلی را ایفا کرده است.
پایین‌بودن قدرت خرید کشورهای آفریقایی، کاهش تورم جهانی و همچنین اعمال سیاست‌های کنترل ارزی در ایران، در کاهش ارزش کالاهای صاداتی کشور نقش اصلی را ایفا کرده است_ از نظر ارزش صادرات، غنا نخستین مقصد کالای ایرانی در قاره آفریقا در هفت ماهه اول سال جاری بوده به طوری که ارزش صادرات به این کشور برابر با ۱۱۶ میلیون دلار بوده است که نشان سهم ۲۸ درصدی غنا از مجموع صادراتی ایران به قاره آفریقا دارد. میزان صادرات ایران به غنا در هفت ماهه سال گذشته ۱۱۱ میلیون دلار بوده است. بنابراین با وجود کاهش ارزش صادرات به قاره آفریقا، میزان صادرات به غنا ۴.۵ درصد افزایش یافته است.
آفریقای جنوبی دومین مقصد کالای ایرانی در هفت ماهه امسال بوده به‌گونه‌ای که ارزش صادرات به این کشور ۸۹.۵ میلیون دلار بوده در حالی که در هفت ماهه پارسال ۲۴۷.۶ میلیون دلار بوده است. تانزانیا با ۶۱.۴ میلیون دلار، نیجریه با ۴۶.۵ میلیون دلار، موزامبیک با ۴۰ میلیون دلار، کنیا با ۲۸.۳ میلیون دلار، سومالی با ۱۶.۵ میلیون دلار، سودان با ۷.۱ میلیون دلار، لیبی با ۵.۵ میلیون دلار، جیبوتی با ۵.۱ میلیون دلار، الجزایر با ۴.۹ میلیون دلار، کنگو با ۳.۴ میلیون دلار و ساحل عاج با ۳.۴ میلیون دلار به ترتیب مقاصد بعدی برای فروش کالای ایرانی بودند.
ارزش صادرات هفت ماهه سال ۱۴۰۲ به قاره آفریقا (میلیون دلار) _ گزارش‌های گمرک
ارزش صادرات هفت ماهه سال ۱۴۰۱ به قاره آفریقا (میلیون دلار) _گزارش‌های گمرک
_ از لحاظ وزن صادرات، آفریقای جنوبی نخستین مقصد کالای ایرانی در قاره آفریقا در هفت ماهه ابتدای امسال بوده به طوری که وزن صادرات به این کشور برابر با ۲۷۶ هزار تن بوده است که نشان از سهم ۲۳ درصدی آفریقای جنوبی از مجموع صادراتی ایران به قاره آفریقا دارد. بعد از آفریقای جنوبی به ترتیب کشورهای غنا با ۲۳۲ هزار تن، تانزانیا با ۲۱۴ هزار تن، موزامبیک با ۱۴۸ هزار تن و نیجریه با ۱۲۳ هزار تن مقاصد بعدی برای فروش کالای ایرانی بودند.
وزن صادرات هفت ماهه سال ۱۴۰۲ به قاره آفریقا (هزار تن) _گزارش‌های گمرک
وزن صادرات هفت ماهه سال ۱۴۰۱ به قاره آفریقا (هزار تن) _گزارش‌های گمرک
ب) واردات ایران از قاره آفریقا
_ واردات ایران از قاره آفریقا در هفت ماهه امسال ۳۸.۱ هزار تن کالا به ارزش ۴۷.۴ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه پارسال، ۴۲ درصد در وزن و ۲۱ درصد در ارزش، با کاهش همراه بوده است. ارزش هر تن کالای وارداتی ایران از قاره آفریقا برابر با ۱۲۴۴ دلار بوده است.
_ آفریقای جنوبی نخستین کشور آفریقایی برای صادرات کالا به ایران از نظر ارزش در هفت ماهه ابتدایی امسال با ارزش ۱۱.۵ میلیون دلار بوده؛ در حالی که از لحاظ وزنی با ۶ هزار تن سومین کشور بوده است. نکته مهم آنکه، این کشور در هفت ماهه پارسال از نظر ارزشی سومین کشور با ارزش ۶ میلیون دلار بوده و از نظر وزنی چهارمین کشور با وزن یک هزار تن.
_ زامبیا با ۶.۴ میلیون دلار، غنا با ۵.۹ میلیون دلار، تانزانیا با ۵.۴ میلیون دلار، سیشل با ۵.۳ میلیون دلار، کنیا با ۵.۲ میلیون دلار، اوگاندا با ۲.۹ میلیون دلار، کنگو با ۱.۷ میلیون دلار و اتیوپی با یک میلیون دلار به ترتیب کشورهای طرف معامله برای فروش کالا به ایران بودند.
جمع‌بندی
صادرات کشور در هفت ماهه امسال به قاره آفریقا ۱۲۰۴ هزار تن کالا به ارزش ۴۳۴ میلیون دلار بوده که این میزان نسبت به مدت مشابه پارسال ۳۳ درصد در وزن و ۵۳ درصد در ارزش کاهش داشته است. از طرف دیگر، واردات ایران از قاره آفریقا در هفت ماهه امسال ۳۸.۱ هزار تن کالا به ارزش ۴۷.۴ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه با کاهش ۴۲ درصدی در وزن و ۲۱ درصدی در ارزش همراه بوده است.
در واقع ارزش هر تن کالای صادراتی ۳۶۲ دلار و ارزش هر تن کالای وارداتی ۱۲۴۴ دلار بوده که نشان از ارزان بودن کالاهای صادراتی و گران‌بودن کالاهای وارداتی از قاره آفریقاست. با توجه به اینکه پتانسیل صادرات ایران به آفریقا بسیار زیاد است و کشورهای آفریقایی نیز تمایل خوبی برای خرید کالا از ایران دارند لذا در شرایط تحریمی باید راهکارهایی برای این موضوع در نظر گرفته شود تا بتوان بازار کالای ایرانی را در آفریقا افزایش داد.
در واقع لازم و ضروری است ایران در چارچوب نقشه جامع ارزی _ تجاری، نسبت به تهیه نقشه تجاری مناسب با کشورهای قاره آفریقا اقدام کند؛ موضوعی که مورد توجه دولت سیزدهم قرار گرفته و امید می‌رود، روند مناسبات تجاری با قاره آفریقا گسترش یابد.
علی نجفی _کارشناس آمار اقتصادی
