سه شنبه, ۲۹ شهریور ۱۴۰۱
۱۱:۰۷
۳۲
به گزارش پایگاه خبری توسعه تعاون، در تاریخ اقتصادی اروپا اولین شرکت های تعاونی مصرف ، با هدفی محدود، اما بسیار انسان دوستانه برای تامین غذای سالم بعه قیمت های رقابتی برای اعضا تاسیس شد.
این حرکت در اوج فراگیری مکتب لیبرالسیم اقتصادی توسط طرفداران مکتب جمع گرا که ابتدا سوسیالیست و بعدها چپ گرا نامیده شدند، آغاز شد. در آن زمان شرکت های تعاونی به عنوان آلترناتیوی جدی و عملی که ضمن تامین رفاه مادی بیشتر برای اعضا از تمرکز سرمایه در دست سرمایه داران نیز جلوگیری می کرد، در برابر شرکت های سهامی قد علم کردند.
در این سازمان ها مسئولین قانونی، مشترک و مشاع اعضا در مدیریت و کنترل شرکت تعاونی درجه بالاتری از تعهدات اخلاقی و درستکاری را از اعضا می طلبید.
پس در حالی که تعاونی ها به وسیله اعضای متعهد اداره می شدند، هماهنگ با نیاز سایر تولیدکنندگان در نظام بازار آزاد، مانع مداخله دولت ها در امور خود می شدند. تجربه تاریخی کم کم نشان داد که نهضت تعاونی نمی‌تواند به عنوان یک نظام اقتصادی مسلط و مستقل جانشین نظام بازار آزاد و یا نظام برنامه ریزی متمرکز شود.
عملکرد شرکت های تعاونی هنگامی مطلوب و بازدهی آنها در جوار جریان اصلی نظام های اقتصادی مسلط، به فعالیت های خود ادامه دهند. دستیابی به موفقیت نیز الزاما به ایجاد وزارتخانه و تعیین بخشی از اقتصاد به عنوان بخش تعاون وابسته نیست؛ همانگونه که بخش خصوصی در بسیاری از کشورهای جهان نیازی به وجود وزارتخانه ای خاص خود ندارد. به عنوان مطلوب ترین حالت، شایسته است که دولت های سیاستگذاری کنند و محیط اجتماعی را به گونه ای مساعد سازند که تفکر خودیاری در مردم تقویت شود.
در این حالت ایجاد شرکت های تعاونی به فعالیتی خودجوش، داوطلبانه و مردمی که با فلسفه و اصول مردم سالاری در جامعه مدنی سازگاری و هماهنگی طبیعی دارد، مبدل می‌شود.
بسیاری از کشورهای جهان، اعم از توسعه یافته و یا در حال توسعه فاقد وزارتخانه ای مستقل برای بخش تعاون خود هستند ولی چند کشور در این زمینه استثنا هستند به طوری که در بنگلادش موسسات توسط وزارت دولت ها و تعاونی های محلی نظارت می شوند که داری مسئولیتی چندگانه و مشترک است.
در سریلانکا وزارت تعاون، خواربار و برنامه کاهش فقر تحت یک وزارتخانه می کند. در هندوستان وزارت تعاون و تامین خواربار وجود دارد. سابقه نهضت تعاونی در این کشورها به قبل دوران استقلال شبه قاره هند(شامل هند، پاکستان و بنگلادش) در سال 1949 بر می گردد. در این کشورهای نسبتا فقیر، نهضت تعاونی جنبشی است خودجوش که از سطح روستاها و شهرهای کوچک توسط مردم فاقد سرمایه ایجاد؛ آغاز، هدایت و رهبری شده است.
دولت های مسئولیت توسعه و اشاعه فرهنگ تعاونی را بین مردم بر عهده دارند، در بنگلادش سالهاست که در سطح دانشگاههای این کشور موسسه توسعه روستایی فواید وجود تعاونی ها در اقتصاد کشور به مردم آموزش می دهد و به آنها اطلاع رسانی می کند.
این موسسه اصول تعاون؛ همکاری های اجتماعی و طرز ایجاد، مدیریت و نهادینه کردن تعاون را در جامعه به جوانان آموزش می دهد. تجربه های مثبت نهضت تعاونی، که در اثر فعالیت افراد خصوصی غیردولتی مانند اختر حمید خان در بخش تعاون پاکستان و بنگلادش بدست آمده قابل ملاحظه است.
عملکرد تعاونی های که وی تاسیس کرده چنان موفقیت آمیز بوده است که سازمان های بین المللی از جمله بانک جهانی آن را الگو خود قرار داده و اجرای روشهای آن را به سایر مردم جهان توصیه می کنند.
به صورت کلی اما می توان گفت در سراسر جهان حدود یک میلیارد نفر در تعاونی ها عضو هستند، بدینگونه که 3 میلیون شرکت تعاونی توانسته اند ۲80 میلیون شغل ایجاد کنند.
به طوری که تنها در فرانسه، حدود 23 تا 26 هزار تعاونی وجود دارد که گردش مالی آنها حدود 366 میلیارد دلار است. تاثیر تعاونی ها در اقتصاد فرانسه 14.8 درصد بوده، این درحالی است که جمعیت شرکت های تعاونی آنها کمتر از یک چهارم در ایران است که این نشان دهنده تاثیر فوق العاده تعاونی ها در اقتصاد این کشور است.
از طرف دیگر گزارشات حاکی از آن است که 10 درصد میزان اشتغالزایی در سراسر جهان مربوط به تعاونی های تولید است به طوری که مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در گزارشی به بررسی رتبه بندی تعاونی های جهان به لحاظ تعداد شاغلین و گردش مالی پرداخته است. طبق گزارش رصد تعاونی ها در جهان که در سال ۲۰۲۰ بر اساس داده های مالی سال ۲۰۱۸ منتشر شده است، ۳۰۰ تعاونی برتر جهان به دو طریق رتبه بندی شده اند، یکی بر اساس گردش مالی و دیگری بر اساس نسبت گردش مالی به سرانه تولید ناخالص داخلی که در این رتبه بندی، وزن اقتصادی و خصوصیات اصلی بزرگترین شرکتهای تعاونی از جمله تعداد شاغلین، در سراسر جهان ارائه شده است.
بررسی ۳۰۰ تعاونی برتر بر اساس گردش مالی در سال ۲۰۱۸ نشان می دهد که بخشهای کشاورزی با ۱۰۴ بنگاه اقتصادی و بیمه با ۱۰۱ بنگاه اقتصادی به عنوان بزرگترین بخش اقتصادی در رتبه های اول و دوم قرار دارند.
بیشتر تعاونیهای بزرگ در ۳۰۰ رتبه برتر از صنعتی ترین کشورها مانند ایالت متحده آمریکا با ۷۴ بنگاه اقتصادی، فرانسه ۴۴ بنگاه اقتصادی و آلمان ۳۰ بنگاه اقتصادی هستند.
بررسی رتبه بندی تعاونی های برتر جهان در حوزه کشاورزی و صنایع غذایی نشان می دهد که کشورهای ژاپن، کره، آمریکا آلمان، نیوزلند، هلند و دانمارک جزو رتبه بندی ده تعاونی برتر جهان در سال ۲۰۱۸ بوده اند.
امروزه تعاونیهای کشاورزی در تمام کشورهای جهان وجود دارند و از کشت محصولات کشاورزی و دامداری گرفته تا فرآوری صنعتی محصولات کشاورزی و حیوانات را شامل می شوند. تعاونی کشاورزی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه سهم بسزایی در امنیت غذایی افراد دارند و به کاهش فقر در مناطق مختلف جهان کمک می کنند. در حوزه تعاونیهای صنعت و خدمات نیز کشورهای آمریکا، اسپانیا، ایتالیا، ژاپن و دانمارک جزو تعاونی های برتر این بخش در جهان در سال ۲۰۱۸ به لحاظ گردش مالی بودند.
*زینب‌صفری کهره- خبرنگار اقتصادی
