اصول و ارزشهای حاکم بر تعاونی‌ها در سراسر جهان
توسعه تعاون:تعاون در مفهوم عام آن به معنای همکاری است و در مفهوم خاص و اقتصادی آن به نوعی سازمان اقتصادی یا اجتماعی گفته می‌شود که در سراسر جهان و در تمامی اقتصادها از توسعه یافته تا در حال توسعه، جای پای خود را باز کرده است.
نخستین بار شرکت های تعاونی در انگلیس در ۱۷۶۹ میلادی در میان عده‌ای پارچه باف تشکیل شد اما به دلیل اعتماد نکردن شرکا به زودی از میان رفت. در ۱۸۴۴ میلادی در شهر لنشکر رشدال انگلیس شرکت تعاونی رشدال در میان ۲۸ نفر انگلیسی تأسیس شد. هدف از تأسیس این تعاونی فروش مواد غذایی و البسه، تهیه ساختمان برای کمک به اعضا شرکت، تهیه کار جهت اعضا بیکار و رفع دیگر احتیاجات بود.
سرمایه این موسسه ۲۸ لیره بود که شرکا هریک در هفته چند پنی می‌پرداختند تا پس از چند هفته مبلغ ۲۸ لیره سرمایه اصلی تأدیه شد. ۱۰ لیره آن صرف تهیه دکان شد و با بقیه مقداری آرد، قند، کره و ۲ دسته شمع خریداری کردند، روزهای نخست در هر هفته ۲ روز این دکان باز بود و شرکا به نوبت مبادرت به فروش اجناس می‌کردند. کم کم به شرکای این مؤسسه اضافه و در نتیجه سرمایه هم چند برابر شد تا هفت سال بعد از آن توانستند دکان را تمام روزهای هفته باز نگه‌دارند.
این فروشگاه امروزه به نحوی ترقی کرده که سرمایه آن به بیش از ۷۰۰ میلیون لیره و شرکا آن به بیش از ۱۱ میلیون نفر رسیده است. شرکت تعاونی رشدال که مبنای شرکت های تعاونی فعلی است در زمان حاضر مسئول اداره یکی از بزرگ‌ترین بانک‌های انگلیس و ایجادکننده یکی از بزرگ‌ترین مؤسسات بیمه‌های آن است. پس از تأسیس مؤسسه تعاونی رشدال در کشورهای فرانسه، آلمان، سویس، هلند، ایتالیا و دیگر کشورهای اروپا شرکت های تعاونی معمول شد و در زمان حاضر در همه کشورهای دنیا متداول است.
با این حال از آن زمان تاکنون بر تعاونی ها اصول و ارزشهای زیادی حاکم بوده است؛ اصول به طور کلی در مورد هر پدیده ای عبارت است از ویژگیهای مشخص کننده و متمایز کننده آن پدیده از سایر پدیده‌های مشابه است. اصول تعاون شامل مسائلی است که ویژگیهای خاص و مشترک شرکت‌های تعاونی را بیان می‌نمایند.
به عبارت دیگر مؤسسه‌ای را می‌توان شرکت تعاونی نامید که اصول مورد بحث، با توجه به شرایط خاص جامعه و تطبیق اصول بر این شرایط در آن رعایت شده و اساس و بنیاد شرکت تعاونی را تشکیل دهد.
اتحادیه بین الملل تعاون درهمایش سپتامبر1995 درمنچستر، بیانیه ای در مورد هویت تعاونی صادر نمود. این بیانیه حاوی فهرستی از ارزشهای کلیدی نهضت تعاون ومجموعه بازبینی شده ازاصول تعاون به منظور هدایت و راهنمایی سازمانهای تعاونی در آغاز قرن بیست ویکم بود. متن زیرترجمه این بیانیه است:
ارزش‌ها:
تعاونی‌ها برارزش‌های خودیاری، مسئولیت پذیری، دموکراسی، برابری، انصاف و اتحاد استوارند. اعضاء با توجه به عرف مسئولین تعاونی خود به ارزشهای اخلاقی، صداقت، مسئولیت اجتماعی و توجه به دیگران معتقدند.
اصول:
اصل تعاونی دستورالعملهایی است که طبق آنها تعاونی‌ها تحقق ارزش‌ها را عملی می‌سازند در این قسمت به شرح هریک از اصولی که در همایش اتحادیه بین المللی تعاون مطرح شده می‌پردازیم.
اصل اول: عضویت اختیاری و آزاد
تعاونی‌ها سازمانهای اختیاری هستند، عضویت درآنها برای تمام افرادی که بتوانند از خدمات آنها استفاده کنند و مسئولیت‌های ناشی از عضویت را بپذیرند، آزاد است. آنها به دور از تبعیضات جنسی، اجتماعی، نژادی، سیاسی یا مذهبی تشکیل می‌شوند.
اصل دوم: کنترل دموکراتیک توسط اعضاء
تعاونی‌ها سازمان‌هایی دموکراتیک هستند، توسط اعضای خود که فعالانه در سیاستگذاری و اتخاذ تصمیمات مشارکت می‌کنند کنترل می شوند. مردان و زنانی که به عنوان نمایندگان منتخب خدمت می‌کنند در مقابل اعضاء مسئولند. در تعاونی‌های سطح اولیه اعضاء از حق رأی مساوی برخوردارند (یک عضو، یک رأی) و همچنین تعاونی‌های سطوح دیگر به شکلی دموکراتیک سازمان می یابند.
اصل سوم: مشارکت اقتصادی اعضاء
اعضاء به طور منصفانه و با کنترل دموکراتیک به سرمایه تعاونی خود کمک می‌کنند. معمولاً حداقل بخشی از سرمایه درمالکیت عمومی تعاونی است. اعضاء معمولاً متناسب با سرمایه پرداخت شده خود که یکی از شرایط عضویت است پاداش محدودی، در صورت وجود دریافت می‌کنند.
اصل چهارم: استقلال و عدم وابستگی
تعاونی‌ها سازمانهای خودیار و مستقل می باشند که توسط اعضاء اداره و کنترل می شوند.اگر آنها باسایر سازمانها ازجمله دستگاههای دولتی موافقت نامه ای امضاء کنند یا از منابع دیگر سرمایه تأمین نمایند، به نحوی اقدام خواهند کرد که مطمئناً تعاونی به شکل دموکراتیک توسط اعضاء اداره و کنترل شده واستقلال آن محفوظ بماند.
اصل پنجم: آموزش، حرفه آموزی و آگاه سازی
تعاونی‌ها برای اعضا، نمایندگان منتخب، مدیران و کارکنان خود آموزش و حرفه آموزی تدارک می‌بینند، به طوری که آنها بتوانند به نحو مؤثر به پیشرفت تعاونی خود کمک نمایند.
آنها عموم مردم به خصوص افراد جوان و رهبران افکار عمومی را نسبت به ماهیت و فوائد تعاونی مطلع می‌سازند.
اصل ششم: همکاری تعاونی‌ها با یکدیگر
تعاونی‌ها از طریق همکاری با یکدیگر در سازمانهای محلی، ملی، منطقه ای و بین المللی به اعضای خود به مؤثرترین طریق خدمت کرده و نهضت تعاونی را تقویت می‌کنند.
اصل هفتم: توجه به جامعه
تعاونی‌ها با تصویب خط مشی‌ها توسط اعضا، برای توسعه مستمر جوامع خود فعالیت می‌کنند. اصول شرکت‌های تعاونی، اندیشه‌هایی کلی است که کاربرد فنون تعاون و همکاری یک تشکیلات اجتماعی را تحت الهام و سیطره خود قرار می‌دهد. این اندیشه‌ها از تعقل و استدلال استقرایی ریشه می‌گیرد که بر تجربه و واقعیات بنیادی و کلی اجتماعی قرار گرفته است. آنها خطوطی را ترسیم می‌کنند که شرکت های تعاونی مشکلات اجتماعی خود را از طریق آن حل می‌کنند. این اصول برای انواع شرکت‌های تعاونی در همه زمان‌ها و مکان‌ها مشترک است. تأثیر رعایت آنها اصالت مؤسسات تعاونی و تضمین کار صحیح و سودمند تعاون و همکاری است. اصول تعاونی ناشی از حقایق اجتماعی عبارتند از: 1) انجمن (اتحاد)؛ 2) اقتصاد؛ 3) انصاف؛ 4) دموکراسی؛ 5) آزادی؛ 6) آموزش
فیربرن براین اعتقاد است که هر تعاونی متشکل از دو بعد است. مجموعه‌ای مرکب از اتحاد افراد و امور بازرگانی که هردوی آنها برای ادامه حیات سازمان تعاونی ضرورت دارد. در واقع، این توازی مانند توازی‌های حیات طبیعی امری عادی است. ارتقای تعاونی‌ها به وجود هردو بعد یاد شده بستگی دارد. این دو بعد جنبه‌های ارادی و دموکراتیک اتحاد افراد و فعالیت‌های بازرگانی را تشکیل می‌دهد. ارتباط این دو بعد در هر تعاونی حالت نمادی ندارد، بلکه در واقع به ضدیت نیز منجر می‌شود.
ماهیت دوگانه اهداف سازمانهای تعاونی، یعنی نیاز اقتصادی و اجتماعی، عضویت به عنوان معمای تعاونی شناخته شده است، شاویرو انتقاد می‌کند که دوگانگی منحصر به تعاونی‌ها نمی‌گردد. بلکه وجدان اجتماعی هم در تعاونی‌ها و هم در شرکت‌های خصوصی وجود دارد. بریسکو بر این استدلال تکیه دارد که ساختارهای سازمانی که در ابتدا در تعاون برای تسهیل تصمیم‌گیری مشارکتی شکل گرفته‌اند، خود به مادیت گراییده‌اند.
