ریشه‌های فساد و رانت در ایران

به گزارش پایگاه خبری توسعه تعاون، علی دینی‌ترکمانی کارشناس مسائل اقتصادی به فرارو گفت: برای دهه‌های متمادی است که نظام اقتصاد سیاسی ایران درگیر تودرتوی نهادی است، یعنی مراکز تصمیم‌گیری و قدرت بسیار هستند و یک وضعیت پارادوکسیکال را ایجاد کرده‌اند که این خود باعث به وجود آمدن منافذ زیادی برای ایجاد فساد و رانت می‌شود.

وی افزود: در این رابطه هم دولت کوچک است و هم بزرگ که در این وضعیت تعلیق‌وار نظام اقتصادی بسیار آشفته و آسیب‌پذیر عمل می‌کند. با توجه به چنین ساختاری امکان دور زدن قوانین و لابی‌گری و در نتیجه درگیر شدن با فساد بسیار زیاد است، بنابراین این مسئله وجود دارد که زمینه ساختاری برای فساد انگیزی در اقتصاد و نظام تصمیم گیری کشور به نوعی نهادینه شده است.

دینی‌ترکمانی گفت: از سوی دیگر سیاست‌گذاری‌های غلط نیز در این باره به گسترش رانت و فساد منجر شده است، به عنوان مثال چند نرخی بودن ارز و ایجاد فاصله بین نرخ ارز دولتی با نرخ آزاد یک رانت گسترده‌ای را به وجود آورده، سیاست تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات کالا‌های اساسی و دارو طی چهار سال گذشته شده خود نمونه‌ای از سیاست گذاری‌هایی به شمار می‌رود که به نام مردم انجام شده، اما در عمل تنها عد‌ه ای رانت‌جو از این قضیه منتفع شده‌اند. همین یک سیاست‌گذاری اشتباه طی چند سال گذشته میلیارد‌ها دلار از منابع ارزی کشور را از بین برده است.

این کارشناس مسائل اقتصادی قرار گرفتن در گلوگاه‌هایی که از نظر قوانین ایجاد فساد و رانت در آن‌ها بالا است را از دیگر مواردی دانست که باعث ایجاد فساد سیستماتیک در ساختار اقتصاد ایران شده و در این زمینه اضافه کرد: نمونه‌های بسیاری در این باره می‌توان برشمرد که به صورت نهادی در ساختار‌های تصمیم‌گیری کشور ریشه دوانده و تغییر دادن آن بسیار سخت است، زیرا این امر با مقاومت‌های بسیار شدیدی از طرف کسانی که از این راه منتفع شده اند، روبرو می‌شود.

این اقتصاددان نهادگرا با تاکید بر اینکه یکی دیگر از جنبه‌های ایجاد فساد در ساختار اداری کشور، فروپاشیدن اخلاق اجتماعی در کشور است، ادامه داد: به بیان دیگر قبح انجام فساد در کشور از بین رفته و بسیاری از افراد برای کسب منافع مادی خود را در معرض فساد قرار می‌دهند، به نوعی می‌توان گفت، رخ دادن فساد به صورت ساختارمند در نظام اجتماعی و اقتصادی ایران نهادینه شده و این موضوع خود باعث ایجاد نابرابری‌های بسیار اجتماعی و اقتصادی شده است.

دینی ترکمانی با اشاره به اینکه پدید آمدن طبقه‌ای به نام نوکیسه‌گان خود از دیگر نشانه‌هایی است که موید فساد سیستماتیک در کشور است، خاطرنشان کرد: وقتی که بسیاری از افراد جامعه می‌بینند افرادی به عنوان طبقه نوکیسه در جامعه به ثروت‌های بادآورده و ناگهانی دست پیدا کرده‌اند، آن‌ها نیز وسوسه می‌شوند که از این طریق در مسیر ثروت اندوزی گام بردارند، در چنین شرایطی نظم حاکم بر نظام اجتماعی از بین می‌رود و هرج و مرج بر نظام اجتماعی کشور حاکم می‌شود، وضعی که الان شما در جامعه آن را مشاهده می‌کنید.

وی بیان کرد: زمانی که به عنوان مثال یک پزشک از طریق زیرمیزی گرفتن خود را آلوده فساد می‌کند، شما می‌توانید این مسئله را همه عرصه‌ها تعمیم دهید، به طور کلی در ساختار اقتصاد سیاسی ایران مساوات‌گرایی اجتماعی، ایجاد فرصت‌های برابر برای همه و همچنین تامین عدالت قانونی و برخورد یکسان با همه افراد جامعه به هیچ عنوان وجود ندارد و با توجه به چنین موضوعی است که این میزان فساد و رانت طی این سال‌های متمادی رخ داده است.