نرخ گذاری غلط ارز ۵۰۰ هزار میلیارد تومان از جیب مردم خارج کرد

به گزارش پایگاه خبری توسعه تعاون، حسین صمصامی استاد اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی در پاسخ به سوالی در خصوص حذف ارز 4200 تومانی گفت: موضوع اصل سیاست‌های ارزی بحثی است که جای بررسی دارد. از 21 فروردین سال 1397 که اطلاعیه شماره یک بانک مرکزی در خصوص ارز 4200 تومانی صادر شد و قرار شد که همه صادر کنندگان ارز خود را در سامانه نیما عرضه کنند، پس از سه تا چهار ماه بازار ثانویه توسط دولت ایجاد شد که در نتیجه خود دولت اطلاعیه شماره یک بانک مرکزی را نقض کرد و این اطلاعیه اصلا اجرا نشد. پس از اجرای سامانه نیما دولت ارز 4200 که در شرایط تحریم جزو دارایی‌های ارزشمند کشورمحسوب می‌شود را به تمام کالاها تخصیص داد. دولت به هزار و سیصد قلم کالا شامل اقلامی مانند یخچال، موز، جاروبرقی ارز 4200 تومانی اختصاص داد که هیچ کس این سیاست را قبول نداشت در شرایطی که منابع ارزی ما کم بود، به معنای واقعی کلمه منابع ارزی را هدر دادیم. در شرایطی که ما در جنگ اقتصادی هستیم طبیعی است که ما باید تخصیص منابع درست داشته باشیم.

از 21/1/1397که تخصیص این ارز شروع شد تا تاریخ 27/2/ 1400 ، کلا حدود 52 میلیارد و 300 میلیون دلار که سی درصد آن به چهارده شرکت اختصاص پیدا کرده بود، و ما بقی آن را حدود 1600 شرکت گرفتند که همگی آن ها مشخص هستند. حدود 7 درصد این ارز ها را شرکت تخصصی بازرگانی دولتی ایران گرفته است و با آن اقلام اساسی مانند شکر و برنج وارد کرده است. و تمامی این کالاها در فروشگاه ها به مردم داده شد. مورد بعدی شرکت پشتیبانی امور دام بود که به واردات گوشت پرداخته است که در آن زمان گوشت با قیمت 40 هزار تومان به مردم عرضه شد و دوستان می گفتند باید قیمت گوشت 25 هزار تومان باشد، در حالی که امروز قیمت گوشت 100 هزار تومان است.

لذا تمام افرادی که این ارزها را گرفتند مشخص است و اگر تخلفی صورت گرفته است باید توسط دستگاه‌های نظارتی کنترل شوند و اگر تخلفی صورت گرفته است باید پیگیری شود.

اما موضوع اصلی، ارز 4200 تومانی در شرایط موجود است، یک وقت هست ما قصد داریم سیاست ارزی درستی را با یک نرخ مناسب و یکسان اتخاذ کنیم، آن وقت می‌اییم این سیاست ارز 4200 را حذف می کنیم. اما یک وقت می خواهیم ارز 23000 تومانی نیمایی را به عنوان نرخ اصلی داشته باشیم و بر اساس آن تمامی نرخ ها را تعیین کنیم که این موضوع غلط است.

وی افزود: در ارتباط با ارز 4200 تومانی چهار استدلال وجود دارد، استدلال اول این است که می‌گویند ارز 4200 تومانی به هدف برخورد نکرده است، استدلال دوم این است که باعث ایجاد رانتی در حدود 300 تا 350 هزار میلیارد تومان شده است که البته بنده هیچ استدلال درست و قابل استنادی در خصوص ایجاد رانت ندیدم که دقیقا چطور باعث ایجاد رانت شده است، استدلال سوم این است که باعث افزایش پایه پولی شده است و نقدینگی را بالا برده و در نتیجه باعث به وجود آوردن تورم شده است، استدلال آخر هم این است که ما این ارز 4200 تومانی را به صورت نقدی پرداخت می کنیم.

صمصامی گفت: پاسخ استدلال اولی که منتقدان ارز 4200 تومانی می آورند در خصوص عدم اصابت ارز 4200 تومانی به هدف این است که، این ارز4200 تومانی دقیقا به هدف برخورد کرده است، شاهد سخن من هم این است که وقتی ما ارز 4200 تومانی را حذف کردیم، قیمت کالاهای مشمول این ارز افزایش پیدا کرد. شما در سال 98 ارز 4200تومانی برنج و شکر و چای را حذف کردید بلافاصله قیمت این کالاها در بازار افزایش پیدا کرد و برنجی که قیمتش حدود هفت هشت هزار تومان بود به حدود بیست سی هزار تومان رسید. یا شکری که قیمتش در آن زمان حدود 6 هزار تومان بود الان حدود هجده هزار تومان است. این امر بدیهی است که با حذف این ارز قیمت کالاهای اساسی رشد می کند و همه ی مردم هم شاهد این موضوع هستند که حذف ارز 4200 تومانی چقدر باعث رشد قیمت کالاهای اساسی شد.

وی در ادامه افزود: یکی از جاهایی که ارز4200 به طور مشخص تاثیرگذار بود و به هدف خورده بود، در قیمت مرغ بود. 15 متغیر در قیمت مرغ تاثیر گذار هستند، که با وجود ارز 4200 تومانی برای دانه ی مرغ که یک سوم قیمت مرغ را شامل می شود قیمت مرغ چیزی حدود سی هزار تومان است که در صورت حذف ارز 4200 تومانی، قیمت مرغ به حدود هفتاد هزار تومان می رسد. طبق آمار بانک مرکزی، تورم نقطه به نقطه کالاهای مشمول ارز دولتی از اسفند سال 96 تا تیر 1400 ، حدود 190 درصد بوده است در حالی که تورم نقطه به نقطه اقلام غیر مشمول حدود 433 درصد بوده است.

این صحبتها که مطرح می کنند ارز4200 تومانی 350 هزار میلیارد تومان رانت ایجاد کرده است، مبنای مشخصی ندارد و اتفاقا بنده معتقدم که نرخ گذاری اشتباه ارز چیزی 500 هزار میلیارد تومان را از جیب مردم دراورد و همچین هزینه ای را به زندگی مردم تحمیل کرد.

وی افزود، بحث بعدی ایجاد رانت است، بنده هم قبول دارم که در بعضی جاها ممکن است اشکالاتی به وجو امده باشد اما کدام گزارش کارشناسی آمده و بررسی کرده است که مثلا ما این مقدار ارز به بخش فلان دادیم و نتیجه ای نداد؟

صمصامی در خصوص عامل اصلی رشد نقدینگی گفت: در شرایط انحصار ما نمی توانیم به شرایط رقابت کامل برسیم و در این شرایط باید به سمت قیمت گذاری برویم، این نرخ ارزی که ما امروز محاسبه کردیم تحت عنوان نرخ بازار، نرخ درستی نیست چرا که ما بازار واقعی در این شرایط نداریم که نرخ ارز واقعی و درست داشته باشیم، بنابراین ما یک پایه غلط گذاشته ایم و همه چی را با آن نرخ اشتباه می‌سنجیم بعد پایه پولی افزایش پیدا می کند و تورم ایجاد می شود و هزینه های آن را به مردم تحمیل می کنیم.

عامل اصلی رشد نقدینگی وام هایی بوده است که بانک ها دادند، بیش از 63 درصد از منابع نقدینگی، مانده تسهیلاتی است که بانکها به ویژه بانکهای خصوصی داده اند، تا هفت ماهه امسال، 1400 هزار میلیارد تومان وام هایی است که بانکها داده اند که نسبت به سال قبل 58 درصد افزایش پیدا کرده است.

طبق جز3 بند 2 تبصره 1 ، دولت و دستگاه های دولتی از جمله بانک مرکزی باید منابع ارزی حاصل از صادرات نفت و گاز و میعانات گازی را تا سقف 8 میلیارد دلار با نرخ سامانه معاملات الکترونیکی ای تی اس به فروش برسانند، اثر این موضوع این است که بانک مرکزی باید به جز این 8 میلیارد دلار، مابقی را به نرخ ای تی اس بخرد، یعنی پول به جامعه تزریق کند و به جای اینکه یک دلار بگیرد و 4200 تومان بدهد باید 23 هزار تومان بدهد که پایه پولی را وحشتناک افزایش می دهد.

سرپرست سابق وزارت اقتصاد گفت: 5/95 درصد پایه پولی شهریور امسال نسبت به پارسال مربوط به خالص دارایی های خارج بانک مرکزی بوده است به این دلیل است که بخشی از این ارز ها را صادر کردیم و ارز آن نیامده است و بانک مرکزی مجبور شده است که آن را با نرخ ای تی اس به ریال تبدیل کند، خود ما داریم پایه پولی را ایجاد می کنیم و بالا می بریم و بعد می گوییم بانک مرکزی ارز ندارد و باید ارز 4200 تومانی بخرد و به دولت بدهد.

وی در خصوص حذف ارز4200 تومانی افزود: سال 85 در بحث هدفمندی یارانه دقیقا همین استدلال ها مطرح بود، وقتی همچین سیاست هایی را در جامعه اجرا می کنید یک تورم مستقیم و کی تورم غیر مستقیم در جامعه به وجود می آید، دقیقا مانند زمانی که قیمت بنزین را گران می کردند و بانک مرکزی گفت که تورمی که ایجاد می کند 5 درصد است که مشاهده کردیم این طور نبوده است و تورمی به مراتب بالاتر ایجاد کرد، هزینه های تورمی که این طرح ها به قشر فقیر وارد می کند به مراتب بیشتر است، و در فضای تورمی همیشه فقیر فقیر تر و غنی غنی تر می شود، دقیقا مانند طرح یارانه ها، که به وضوح وضع فقرا تا قبل از اجرایی شدن این طرح بهتر از زمان حاضر بود. ما می گوییم این طرح را حذف می کنیم جای آن 40 هزار تومان 100یا هزار را به مردم می دهیم، بار ها این کارها تجربه شده و دیدیم که هزینه هایی که به قشر متوسط و فقیر وارد می شود بسیار بیشتر از مبلغ نقدی است که ما می دهیم و منافعی که قشر ثروتمند می‌برد بسیار بیشتر است،‌ شما با حذف ارز 4200 تورم ایجاد می کنید و نه تنها با به هدفی که می خواهید نمی‌رسید، بلکه دور تر هم می‌شوید. در شرایط موجود قطعا هزینه‌هایی که حذف ارز 4200 تومانی ایجاد می کند از منافع آن بسیار بیشتر است.

وقتی اسم افزایش قیمت و در عوض پرداخت یارانه نقدی آن به مردم می آید، تن همه به لرزه در می آید. ما یا باید نرخ ارز را بالا ببریم و از آن محل کسری را جبران کنیم و یا راه دوم این است که نرخ ارز را بالا نبریم و از افزایش پایه پولی کسری را جبران کنیم، وقتی که ارز را بالا می بریم به مراتب آثاری که در اقتصاد می گذارد نسبت به اینکه از طریق افزایش نقدینگی کسری را جبران کنی،‌ بیشتر است.

به گفته سرپرست پیشین وزارت اقتصاد، چرا ما نیاییم یکسان سازی نرخ را انجام بدهیم و تمامی صادر کننده ها با یک نرخ ثابت بفروشند و وارد کننده ها هم با همین نرخ وارد کنند. چرا سال گذشته 1900 هزار میلیارد تومان وام دادیم در حالی که 1 درصد رشد اقتصادی داشته ایم چرا هر سال این میزان تورم داریم، جواب این سوالات این است که ما نتوانستیم سیاست ارزی مناسبی را اتخاذ کنیم بخاطر اینکه نتوانستیم بازار دارایی هایمان را کنترل کنیم و با این سیاست گذاری های غلط اقتصادمان را نابود و مردم را فقیر کرده ایم.

وی افزود، اقتصاددانان بزرگ می گویند که می‌خواهید یک اقتصاد را از بین ببرید از مکانیزم نرخ ارز استفاده کنید و پول ملی آن را نابود کنید.

صمصامی در خاتمه گفت: در جنگ اقتصادی دولت باید نقش هدایتگری داشته باشد. چرا می‌گویید دولت نمی تواند به بخض خصوص بگوید که ارز هایتان را در اینجا وارد کنید، در شرایط جنگ اقتصادی ما نمی توانیم به صادر کننده بگوییم شما کالاهای خود را صادر کند و دلارت را به 30 هزار تومان بفروش و من با دلار 30 هزار تومانی ا به تولید کننده بدهم و هزینه ی زندگی مردم چند برابر شود. دولت باید از ابزارهای نظارتی و کنترلی خود در جنگ اقتصادی استفاده کند و دولت باید این نقش هدایتگری خود را در این شرایط به درستی انجام دهد.