تجارتی که از مالیات رنج ببرد، بزرگ نمی شود

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازارهای مالی(ایستانیوز)،مالیات بر ارزش افزوده در دهه 1970 میلادی چندان معروف نبود اما درسال های اخیر تمرکز اصلی برنامه اصلاح نظام مالیاتی به طور تقریبی در همه کشورهای جهان، به مالیات بر ارزش افزوده معطوف شده است. طوری که این مالیات در بیش از نیم قرن گذشته در بیشتر کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه دریافت می شود و به طور متوسط، یک چهارم درآمد دولت را برای این اقتصادها تامین می کند.

در واقع مالیات بر ارزش افزوده، یکی از مترقی ترین نظام های مالیاتی جهان است که اجرای آن به شفاف سازی مبادلات اقتصادی کمک می کند. اجتناب از پدیده اقتصاد زیرزمینی، کاهش فرار مالیاتی، جلوگیری از قاچاق کالا و مفاسد اقتصادی، تشویق سرمایه گذاری با بهبود شرایط اقتصادی، فضای کسب وکار، تولید و برقراری عدالت اقتصادی از دیگر پیامدهای توسعه مالیات بر ارزش افزوده است.

یک نکته مهم درباره مالیات بر ارزش افزوده، ارتباط ساختار تجاری کشورها با نحوه اجرای آن است. اگر مالیات بر ارزش افزوده بر کالا و خدماتی که در داخل یک کشور تولید می شود، اعمال شود، نظام مالیات این کشور مبتنی بر اصل مبدأ است. در این حال واردات کالاها و خدمات خارج از دامنه شمولیت مالیات بر ارزش افزوه است. در مقابل، اگر مالیات بر ارزش افزوده بر کالا و خدماتی که در داخل یک کشور مصرف می شود، وضع شود، مالیات مبتنی بر اصل مقصد است و در این حال، صادرت خارج از دامنه آن قرار می گیرد.

هیچ کدام از نظریه های اقتصادی و آزمون های تجربی که درباره آثار این مالیات بر قیمت های نسبی و توسعه بخش های صادراتی و غیرصادراتی انجام شده، به نتیجه واحدی نرسیده است. تا جاییکه بعضی نظریه ها خنثی بودن مالیات بر ارزش افزوده را مطرح کرده اند.

یک پژوهش ایرانی تلاش کرده اثر مالیات بر ارزش افزوده را بر کشورهای نفتی بررسی کند. در این پژوهش داده های 52 کشور شامل 10 کشور صادرکننده نفت و 43 کشورغیرصادرکننده نفت آزمون شده است. یافته ها در این پژوهش نشان می دهد مالیات بر ارزش افزوده بر دو متغیر تجارت و صادرات، در هر دو گروه کشورهای صادرکننده و غیرصادرکننده نفت، منفی است.

براساس نظریه های مطرح شده در این پژوهش، کشورها در عمل بیشتر مالیات را بر بخش تجاری خود وضع می کنند و این مسئله منجر به انتقال تولید از بخش های تجاری به غیرتجاری شده و باعث تضعیف بخش های تجاری و صادرات شده است.

از سوی دیگر ضعف در نظام های مالیاتی باعث شده شناسایی و برگشت مالیات های پرداخت شده در طول مراحل تولید از نظر زمانی طولانی شود و یا به درستی انجام نشود. این مسئله هم باعث می شود مالیات بر ارزش افزوده در عمل نتواند به تشویق صادرات و افزایش حجم تجارت منجر شود.

برای مطالعه بیشتر مقاله «بررسی تاثیر مالیات بر ارزش افزوده بر تجارت و مقایسه این اثر در کشورهای صادرکننده و غیرصادرکننده نفت» را بخوانید. این مقاله در نشریه پژوهش های برنامه و توسعه منتشر شده است.